Het behoud van de karaktervolle Lepelhoekwijk

De Lepelhoekwijk is heel bijzonder. De wijk ligt dicht bij het stadscentrum, maar heeft toch een aangenaam, landelijk karakter. De woningen hebben ook specifieke kenmerken. Heel wat woningen zijn echter niet meer aangepast aan de noden van een hedendaags gezin. Daarom worden ze regelmatig verbouwd, aangepast en uitgebreid. Om te vermijden dat het specifiek karakter van de wijk door deze werken verloren zou gaan en om de wijk en de woningen te beschermen als geheel, heeft het stadsbestuur recent nieuwe richtlijnen opgesteld.

Ze zijn van toepassingen op de woningen in deze straten: Nachtegalenlaan, Vinkenlaan, Zwaluwenlaan, Mussendreef, Lepelhoekstraat 25 tot en met 35, Meidoornlaan, Berkenlaan, Esdoornlaan.

Deze richtlijnen maken het mogelijk aanpassingen aan de woningen toe te laten, zonder het typerende karakter, dat de wijk zo aantrekkelijk maakt, te schaden. De bedoeling is niet de wijk te laten stilstaan in de tijd, maar de kwaliteiten ervan te behouden zonder toegevingen te moeten doen aan de hedendaagse vereisten van ecologie, waterbeheersing en comfort.

Deze richtlijnen zijn een leidraad voor eigenaars, architecten en het stadsbestuur. Ze maken het mogelijk elke aanvraag tot verbouwing of uitbreiding te toetsen aan de bestaande kenmerken en tegelijkertijd vernieuwing en verbetering toe te staan. Door het toepassen van de richtlijnen worden alle aanvragen gelijk behandeld. Richtlijnen geven een richting aan, maar sluiten originaliteit en eigenheid zeker niet uit: elk ontwerp wordt op zijn eigen karakter beoordeeld, al is het wel de bedoeling dat het past in het geheel van de wijk.

Je vindt de richtlijnen in bijlage onderaan deze webpagina.

Rond 1938 ontstaat rondom de Christus Koningkerk in de Heistraat een nieuwe parochie. De eigenaar van de gronden rondom de kerk was de Nationale Maatschappij van de Kleine Landeigendom.

Na het goedkeuren van het bijzonder plan van aanleg Lepelhoekwijk in 1950 startte de Maatschappij de eerste fase (Nachtegalenlaan, Zwaluwenlaan, Mussendreef), die zou worden aangevuld met een tweede fase (Vinkenlaan), waarmee de verbinding met de Heistraat werd gemaakt. Het plan voor de uitbreiding aan de andere zijde van de Lepelhoekstraat, tussen Lepelhoekstraat en Sparrenhofstraat, wordt goedgekeurd in 1952 en vervolgens gerealiseerd in de jaren 1952-1955. In 1955 besluit de stad de straten in de uitbreiding, die toen nog de werknaam ‘Sparrenhofuitbreiding’ had, Berkenlaan, Meidoornlaan en Populierenlaan te noemen. Met de fusies van de gemeenten werd in 1977 de Populierenlaan omgedoopt naar Esdoornlaan, om verwarring met de bestaande Populierenstraat in de huidige deelgemeente Sinaai te vermijden.

Zo ontstond een ‘vogelkeswijk’ en een ‘bomenwijk’. De beide wijken vormen samen de ‘Lepelhoekwijk’, in de wandeling ook ‘de witte wijk’ genoemd.

De Vogelkeswijk en de Bomenwijk vormen aparte eilanden, waar de wegenis vooral wordt gebruikt voor bestemmingsverkeer, niet voor doorgaand verkeer.
De meeste voortuinstroken zijn met vrij veel groenelementen aangelegd. Op de rooilijn staan hagen van diverse samenstelling en hoogte, die samen met de bomen op het openbaar domein een aangenaam groen aanzicht bieden. De meeste woningen hebben goed onderhouden tuinen met diverse beplanting, een minderheid aan woningen heeft meer verharding in de voortuinstrook dan alleen de noodzakelijke toegangen tot voordeur en garage. De gehele wijk oogt groener dan de straten die ze omringen (Heistraat, Begijnenstraat, Sparrenhofstraat) en de straat die de wijk in 2 snijdt (Lepelhoekstraat).
Er zijn 12 types woningen. In de Vogelkeswijk komen 3 soorten open en 4 soorten halfopen bebouwing voor. In de Bomenwijk aan de oostzijde van de Lepelhoekstraat zijn er 2 soorten open en 3 soorten halfopen bebouwing. De woningen in halfopen bebouwing zijn steeds gespiegeld.

De woningen waren bedoeld voor het modale gezin, dat na het werk kon thuiskomen in een groene omgeving in een bescheiden woning met tuin. De 12 types woningen hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken.
Het eerste wat opvalt zijn de witgeschilderde gevels en de rode dakpannen van het zadeldak: vandaar de benaming ‘witte wijk’. De woningen hebben een brede tuinstrook aan de zijkant en een ruime voortuin, met in de achtertuin de mogelijkheid een moestuin aan te leggen.
Opvallend is dat in de Vogelkeswijk dierenhokken voor varkens en kippen werden voorzien in de woning zelf: vaak zijn ze aan de buitenzijde te lokaliseren door de kleine, hooggeplaatste raampjes. In de Bomenwijk die iets later werd gerealiseerd (1952-1955) vonden de dieren (kippen, konijnen) onderdak in een apart bijgebouwtje, waarvoor 2 ontwerpen werden getekend: een enkele en een dubbele uitvoering, voor respectievelijk de open en de halfopen bebouwingen. Deze bijgebouwen hadden hetzelfde zadeldak van rode pannen als de woning en werden (volgens het plan) crèmekleurig geschilderd.
Op luchtfotos zijn nog vrij veel van deze bijgebouwtjes terug te vinden, vanop de straat zijn ze minder zichtbaar. Sommigen werden omgevormd naar tuinhuis.

De Lepelhoekwijk is een bescheiden tuinwijk, zoals die ook te vinden zijn in andere steden, vaak op grotere schaal (Leuven: Matadiwijk, Kriekenbos, Maasmechelen: Meulenberg, …).
De wijk is zeer aantrekkelijk omdat de percelen voldoende groot zijn en de typerende woningen omringd zijn door veel groenelementen, zowel op het eigen terrein (voortuin, zijtuin en achtertuin) als op de straten (straatbomen, groenaanplantingen). De wijk heeft een aangenaam landelijk karakter, terwijl ze toch zeer dicht bij het stadscentrum gelegen is.
De woningen zelf zijn echter niet meer volledig aangepast aan de noden van een hedendaags gezin. Daarom werden en worden de woningen verbouwd, aangepast en uitgebreid.

De wijk heeft nog een groot deel van de bovenstaande kenmerken bewaard. Er is geen juridisch planfiguur (BPA, RUP,…) dat voorschriften vastlegt voor de verbouwingen en uitbreidingen, doch er werden door de dienst cultuur richtlijnen vastgelegd, die het college van burgemeester en schepenen goedkeurde in zitting van 08-09-2004.

De richtlijnen luiden als volgt:

Minimale randvoorwaarden voor het behoud van het wijkkarakter:

1. Het hoofdvolume (zowel renovatie als nieuwbouw) bestaat in hoofdzaak uit witgeschilderd baksteenparement, en wordt bekroond door een uitkragend zadeldak in rode dakpannen, al dan niet met dakuitbouw aansluitend bij de typologie van de wijk.
2. Voor bijgebouwen en uitbreidingen zijn de dakvorm en materiaalkeuze vrij, maar in harmonie met het hoofdgebouw.
3. De bestaande voortuinstroken worden bewaard en kunnen voor maximaal 30% verhard worden.

Aanbevolen extra randvoorwaarden:

4. De scheiding tussen voortuinstrook en openbaar domein gebeurt door middel van een lage haag.
5. Vervanging van een open bebouwing door halfopen bebouwing is mogelijk mits het respecteren van een voldoende brede groene zijdelingse strook. De bouw van rijwoningen of appartementen zou het karakter van de wijk echter verstoren.
6. Bij eventuele nieuwbouw of uitbreiding geldt de bestaande nokhoogte van het hoofdvolume als bovengrens.
7. Uitbreidingen of bijgebouwen onderscheiden zich op een harmonieuze manier van het hoofdvolume en zijn eraan ondergeschikt.
8. Garages worden niet geïntegreerd in het hoofdvolume. Wel toegestaan zijn carports, aangebouwde garagevolumes terugliggend tov. de bouwlijn, vrijstaande garages dieper op het perceel

Uit (principiële) vragen en uit effectieve omgevingsaanvragen blijkt dat deze richtlijnen niet voldoende duidelijk en concreet zijn.

Om het karakter van de wijk en de woningen te beschermen als geheel, werden daarom door het stadsbestuur in 2021 nieuwe richtlijnen opgesteld. Je vindt ze in bijlage onderaan deze webpagina.

Ze zijn van toepassing op deze straten: Nachtegalenlaan, Vinkenlaan, Zwaluwenlaan, Mussendreef, Lepelhoekstraat 25 tot en met 35, Meidoornlaan, Berkenlaan, Esdoornlaan.

Meer informatie krijg je bij de stedelijke dienst vergunnen en toezicht.