De ‘Stolpersteine’ zijn een creatie van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Op 26 mei 2023 legde hij in het Duitse Neurenberg de 100.000ste struikelsteen. Dat maakt dit één van de grootste gedecentraliseerde kunstwerken van Europa. Sinds 1992 zijn er op minstens 1.200 plaatsen dergelijke stenen gelegd. Ongeveer vierhonderd struikelstenen liggen verspreid over verschillende Belgische steden en gemeenten.
De Sint-Niklase werkgroep Struikelstenen nam in augustus 2022 het initiatief om de eerste zes struikelstenen te plaatsen in de stad en de deelgemeenten. Dit jaar selecteerde de werkgroep opnieuw vijf namen van slachtoffers die door de nazi-bezetter zijn verdreven, gedeporteerd of vermoord. Hun naam is handmatig gegraveerd in een messingplaatje dat op een betonnen klinker van 10 x 10 cm wordt aangebracht. De struikelsteen wordt geplaatst in het voetpad voor de woning van het slachtoffer. Het brengt de persoon als het ware terug naar de plaats van herkomst, naar de plek waar hij of zij werd weggerukt. Via deze kleine gedenktekens op straat blijft de herinnering aan oorlogsslachtoffers levend en verbindt ze met elkaar. Het zijn stille maar tastbare getuigen die eraan herinneren waartoe onverdraagzaamheid en polarisatie kunnen leiden.
Verzetsactiviteiten
De 19-jarige Leon De Cauwer uit Nieuwkerken wordt in 1943, zoals vele leeftijdsgenoten, verplicht om in Duitsland te gaan werken. Het brute werkregime en de permanente stress worden deze jongeman fataal. Hij overlijdt in Watenstedt-Salzgitter.
Ook Jozef Vercauteren uit Sint-Niklaas ziet zijn geboortestad niet meer terug nadat hij verplicht naar Arnstadt is gestuurd. Daar wordt hij samen met andere buitenlandse arbeiders lid van een verzetsorganisatie. De verzetsgroep wordt opgepakt en Jozef komt in de gevangenis van Weimar terecht. Begin april 1945 wordt hij samen met andere gevangenen doodgeschoten. Zijn ouders blijven jarenlang in het ongewisse over het lot van hun zoon.
Politieagent Albert Dykers is eveneens actief in het verzet, samen met zijn vrouw Maria Rodrigus. Voor Maria en haar in gevangenschap geboren dochtertje Rita Dykers zijn in 2022 al struikelstenen gelegd in de Veldstraat 89 in Sint-Niklaas. Daar komt nu een derde steen bij. Nadat Dykers samen met zijn vrouw is opgepakt, wordt hij in september 1944 op een gevangenentrein gezet – de zogenaamde ‘spooktrein’ – van waaruit hij kan ontsnappen.
Vader Theophiel en zoon Karel-Amedé Cornu uit Belsele hebben minder geluk. Beiden zijn lid van het Geheim Leger, maar worden gevat. Karel Amedé wordt naar het concentratiekamp in Neuengamme gedeporteerd. Hij overleeft het kampregime niet. Vader Theophiel belandt in Buchenwald en daarna in Blankenburg. Bij de ontruiming van dit kamp worden de gevangenen te voet verplaatst. De totaal uitgeputte Theophiel kan niet volgen en wordt tijdens deze ‘dodenmars’ doodgeschoten.
Klaroengeschal
De vijf nieuwe Sint-Niklase struikelstenen worden geplaatst op dinsdag 29 augustus. Leden van de werkgroep, het stadsbestuur, vaderlandslievende verenigingen, familieleden en buurtbewoners verzamelen om 13.45 uur in de Vrasenestraat 58 in Nieuwkerken, om 14.30 uur in de Veldstraat 89 en om 15.15 uur in de Spoorweglaan 32 in Sint-Niklaas, en om 16 uur in de Marktstraat 241 in Belsele (Puivelde).
Familieleden van de slachtoffers leggen er de stenen neer. Een klaroenspeler zorgt voor een ingetogen moment. Er is een brochure beschikbaar met de verhalen van de geselecteerde slachtoffers en een overzicht van de locaties van de elf struikelstenen in de stad en deelgemeenten.
De werkgroep hoopt het initiatief in samenwerking met het stadsbestuur de volgende jaren verder te zetten. Ze wil ook inwoners aanzetten tot het herdenken van meer slachtoffers. Wie een familielid of kennis wil herdenken met een struikelsteen, kan een aanvraag indienen.
Voor meer informatie over de voorwaarden kan men contact opnemen met het archief van de stad Sint-Niklaas (archief@sint-niklaas.be).
